فعالیتهای روزانه روسای دانشگاه ها: درگیری با مسائل خرد اجرایی

تحقیق و مطالعه درخصوص موضوعات مختلف رهبری و مدیریت برای درک ماهیت آن می‌تواند در ارتقای کیفیت دانشگاه‌ها مؤثر باشد. مطالعۀ حاضر به بررسی و مداقۀ فعالیت‌های روزانل رؤسای دانشگاه‌ها در ایران می‌پردازد. در این خصوص جهت انعکاس فعالیت‌های رؤسای دانشگاه‌ها پرسش‌نامه‌ای تهیه و برای 47 تن از آنان ارسال شد که از مجموعه پرسش‌نامه‌های ارسالی 38 پرسش‌نامۀ قابل استفاده دریافت شد. تحلیل محتوایی پرسش‌نامه‌ها به وضوح بیانگر آن است که اشتغال بیش از حد رؤسای دانشگاه‌ها به امور خرد اجرایی به همراه موانع حقوقی و بوروکراسی اداری. توان آینده‌نگری برنامه‌ریزی و اجیاد ارتباطات مؤثر را از آنان سلب کرده است. استفاده از بازخوردهای مناسب، برای تقویت و رشد توانمندی‌ها و تغییر روش‌های رهبری و مدیریت امری ضروری است. تحقیقات بسیاری در خصوص مدیریت مؤثر در دانشگاه‌های مختلف جهان، انجام شده است. رهبری و مدیریت، نظریات محققان را در رشته‌های مختلف، از قبیل جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، و علوم سیاسی به خود جلب کرده است. پژوهش‌های متخصصان رشته‌های گوناگون تأثیرات مختلفی بر نظریه‌های مربوط به مدیریت گذاشته است. گرچه این پژوهش‌ها باعث تقویت نظریه‌ها و گسترش کاربرد انها شده، اما بر پیچیدگی، چالش در درک ارکان مختلف مدیریت دانشگاهی این ارزش را دارد که به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شود. بررسی هریک از این چالش‌ها می‌تواند موجب پدید آمدن درک کامل‌تری از وضعیت مدیریت در دانشگاه‌های کشور شود. یکی از موضوعاتی که محققان آموزش عالی به منزلۀ ارکان اصلی رهبری و مدیریت است. تاکنون پژوهشی دربارۀ فعالیت‌های رؤسای دانشگاه‌های کشور انجام نشده و در سایر کشورها نیز بسیار محدود است. کوهن و مارچ (Cohen and march, 1986) در زمرل اولین کسانی هستند که برای ارائۀ درکی بهتر از نحوۀ صرف وقت رؤسای 40 دانشگاه آمریکا تحقیقاتی را به عمل آورده‌اند. در تحقیق آنان مشخص شد مقدار زمانی که رؤسای دانشگاه‌ها صرف ارتباط با اشخاص می‌کنند قابل توجه است؛ به طوری که بش از یک سوم وقت آنها صرف ارتباط‌های برون‌سازمانی، حدود 30 درصد صرف همکارانی از قبیل هیئت امنا، دانشجویان و اعضای هیئت علمی و بقیه صرف مرئوسان می شود. دراین میان، رؤسای دانشگاه‌ها 25 درصد از وقت اداری خود را به تنهایی و بقیۀ اوقات را با افراد خارج از دانشگاه (24 درصد)، اعضای هیئت امنا (6 درصد)، اعضای هیئت علمی (9 دصد)، دانشجویان (6 درصد)، کارکنان دفتر (4 درصد)، مدیریت گروه‌های علمی (14 درصد)، و مدیریت سایر گروه‌ها (12 درصد) صرف می‌کنند. کوهن و مارچ میزان ساعات فعالیت رؤسای دانشگاه‌ها را 60 ساعت در هفته تخمین زده‌اند. تحقیقات دیگری نیز از سوی اوشاک همی (Oshaghemi, 1999) در خصوص مسئولان دانشگاه‌های انگلستان و نیجریه صورت گرفته است. در این تحقیق ساعات کار برای مسئولان نیجریه‌ای 41 ساعت و برای مسئولان انگلیسی 43 ساعت، ذکر شدهاست. مسئولان نیجریه‌ای 44 درصد از وقت خود را به کارهای دفتری، 30 درصد را به ملاقات‌های برنامه‌ریزی شده، درصد را به ملاقات‌های برنامه‌ریزی نشده، یک درصد را به تلفن‌های بیش از 5 دقیقه و 15 درصد را به سایر فعالیت‌ها می‌پردازند. در این پاسخ به این پرسش که «مسئولان دانشگاهی کارشان را در کجا انجام می‌دهند؟» آمده است که 50-45 درصد از کارها را در دفاتر خود، 35-30 درصد را در قسمت‌های مختلف دانشگاه، 10 درصد را در منازل و 10 درصد را در سازمان‌های دیگر انجام می‌دهند. مسئولان انگلیسی به طور متوسط 40 درصد از وقت خود را در تنهایی، 25 درصد را با همکاران، 15 درصد را با پرسنل اجرایی، 10 درصد را با دانشجویان و بقیۀ وقتشان را با افراد غیردانشگاهی سپری می‌کنند.